کابل اعلام حریق یک بستر انتقال جریان و سیگنال های الکتریکی است که در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت و آتش می توانند تا مدت زمان معینی به فعالیت خود ادامه دهند.
کابل اعلام حریق (به انگلیسی: Fire Alarm Cable) نوعی کابل انتقال جریان برق و یا سیگنال است که طراحی آن به گونه ای انجام شده تا در شرایط بحرانی مانند آتش سوزی عملکرد خود را حفظ و به فعالیت خود ادامه دهند. این نوع کابل ها از متریالی نظیر هادی مسی و عایق هایی از جنس سیلیکون، نوار میکا، نخ ابریشم نسوز و یا مواد هالوژن فیری (LSZH) استفاده می کنند که بکارگیری از این مواد سبب جلوگیری از گسترش آتش و تولید گازهای سمی می شود و فعالیت کابل را در مدت زمان مشخصی در هنگام حریق و آتش سوزی افزایش می دهند. این دسته از کابل ها مطابق با استانداردهای بین المللی نظیر IEC 60332 و BS 7629 تولید می شوند که این استانداردها تضمین می کنند که یک کابل مقاوم در برابر حریق در شرایط آتش سوزی به درستی عمل کنند. از کابل های اعلام حریق هالوژن فیری در صنایع حساس مانند نفت و گاز، نیروگاه ها، و زیر ساخت های حمل و نقل به دلیل نیاز به ایمنی بالاتر استفاده می شود. انتخاب و نصب صحیح کابل های اعلام حریق از اهمیت ویژه ای برخوردار است، زیرا می تواند به کاهش خطرات جانی و مالی در هنگام وقوع آتش سوزی کمک کند. این مقاله به بررسی ابعاد گوناگونی از کابل های اعلام حریق نظیر ویژگی ها، انواع، کاربرد ها و اهمیت آن ها می پردازد تا شما را با این عنصر کلیدی در سیستم های ایمنی بیشتر آشنا نماید.
در ساختار کابل اعلام حریق موجود در بازار ایران، از مواد و متریالی استفاده می شود که هر یک از آن ها ویژگی هایی را به کابل می افزایند. مطابق با استاندارد و به جهت اهمیت کاربری کابل های اعلام حریق به صورت دائمی از هادی مسی به عنوان رسانای اصلی در این کابل ها استفاده می شود. همچنین متریال دیگری همچون سیلیکون، نوار میکا، زره یا آرمور و مواد هالوژن فری از جمله مواردی است که در ساختار کابل های اعلام حریق استفاده می شود. در ادامه به بررسی هر یک از موارد ذکر شده می پردازیم.
ساختار یک کابل اعلام حریق می تواند دارای عواملی همچون هادی مسی، نوار میکا، عایق و روکش سیلیکونی باشد. این ساختار ممکن است با توجه به کاربری کابل، محل مصرف و میزان دمای قابل تحمل آن متفاوت باشد.
هادی ها در ساختار کابل اعلام حریق وظیفه انتقال جریان های الکتریکی و یا سیگنال ها را بر عهده دارند. تولید کنندگان به جهت دسترسی به بالاترین میزان رسانایی از “مس” به عنوان اصلی ترین رسانا در این دسته از کابل ها استفاده می نمایند. گاهی ممکن است به جهت حفاظت هر چه بهتر از هادی های یک کابل اعلام حریق، از فلز قلع بر روی هادی به جهت پوشش آن و افزایش طول عمر هادی به صورت مستقیم در قسمت هادی استفاده شود که به آن هادی قلع اندود نیز گفته می شود. همچنین هادی مسی می تواند به صورت افشان، نیمه افشان و یا مفتول در ساختار یک کابل اعلام حریق استفاده شود که مصرف کننده می تواند مطابق با نیاز خود به انعطاف پذیری از نمونه های افشان (انعطاف پذیر) یا نیمه افشان و مفتول (با انعطاف پذیری کمتر) استفاده نماید.
عایق به لایه ای گفته می شود که سطح هادی یا هادی های یک کابل را به صورت مستقیم فرا می گیرد. در ساختار کابل اعلام حریق از انواع مختلفی از عایق ها استفاده می شود که این مواد می توانند هادی را در برابر حرارت، ذوب شوندگی و عملکرد در هنگام قرار گرفتن در معرض آتش سوزی محافظت نمایند. از جمله رایج ترین عایق ها در ساختار کابل های اعلام حریق MGT یا Mica Glass Tape و سیلیکون است که دارای خواص ویژه ای در برابر حرارت می باشند. نوار میکا (MGT) یک نوار عایقی است که از پشم شیشه و ماده ای به نام میکا تشکیل شده است که از هادی در برابر حرارت و آتش تا دمای 1000 درجه محافظت و از ذوب شدن مس جلوگیری می نماید. سیلیکون نیز از دیگر متریال پرکاربرد در ساختار عایقی کابل های اعلام حریق است که دارای خواص خود خاموش کنندگی و مقاومت در برابر حرارت می باشد. لازم به ذکر است که هر دو متریال ذکر شده ممکن است در سایر قسمت های موجود در ساختار یک کابل مقاوم در برابر حریق استفاده شوند.
شیلد یک سپر حفاظتی ساخته شده از رشته های نازک مسی و یا فویل است که هادی ها و سیگنال های عبوری از آن را در برابر اختلال ها و میدان های مغناطیسی موجود در اطراف کابل اعلام حریق محافظت می نماید. وظیفه شیلد در کابل مقاوم در برابر حریق ممانعت از اختلال بر عملکرد کابل و جلوگیری از ایجاد نویز بر روی سیگنال های عبوری در کابل است. شیلد ها با احاطه سیم های موجود در یک کابل تمامی پارازیت ها را جذب می نمایند و مانع از تاثیرات مستقیم آن بر روی سیم های کابل می شوند. یکی از نکات مهمی که باید در هنگام استفاده از کابل های اعلام حریق شیلددار توسط مصرف کننده رعایت شود، اتصال شیلد به صورت مستقیم به سیستم ارتینگ است. در واقع تنها زمانی عملکرد شیلد فعال می شود که یک اتصال مستقیم از آن به ارت ایجاد شود تا تمامی پارازیت ها به صورت مستقیم به ارتینگ محل منتقل شود. از کابل اعلام حریق شیلد دار زمانی استفاده می شود که کابل در مجاورت کابل های برق یا میدان های مغناطیسی قرار دارد.
آرمور یا زره در ساختار کابل اعلام حریق به یک نوار یا مجموعه ای از مفتول های آلومینیومی یا فولادی گفته می شود که وظیفه آن جلوگیری از بروز آسیب توسط فشار، ضربه و عوامل مکانیکی به اجزای درونی کابل است. یکی از عوامل موثر در خرابی کابل ها خصوصاً کابل های اعلام حریق، خوردگی کابل توسط حیوانات جونده نظیر موش است که سالانه خسارات زیادی را برای مصرف کنندگان ایجاد می نماید. کابل های اعلام حریق زره دار به دلیل تجهیز به آرمور می توانند از بروز آسیب های مکانیکی به سیم ها و اجزای درونی کابل جلوگیری نمایند و طول عمر آن را در تمامی محیط ها افزایش دهند. از کابل های اعلام حریق آرموردار در محل های بیرونی نظیر پل ها، بیرون ساختمان و به طور کلی در هر محلی که خطرات فیزیکی برای کابل وجود دارد استفاده می شود.
روکش نهایی کابل اعلام حریق معمولاً از متریال گوناگونی نظیر سیلیکون به همراه متریال هالوژن فری تشکیل شده است. سیلیکون به دلیل خواص شیمیایی خود از مقاومت بسیار بالایی در برابر حریق برخوردار است که می تواند تمامی اجزای موجود در کابل را در برابر آتش به عنوان لایه اول محافظت نماید. همچنین کابل های اعلام حریق با اصطلاحاتی نظیر LSZH، LSOH، LSHF شناخته می شوند که تمامی این موارد بیان می کنند که روکش نهایی کابل و اجزای درونی در صورت قرار گرفتن در معرض حرارت و شعله از خود گاز سمی هالوژنی تولید نمی کنند. عبارت LSHF مخفف Low Smoke Halogen Free به معنی دود کم و بدون هالوژن است. همچنین عبارت LSZH مخفف Low Smoke Zero Halogen می باشد و عبارت LSOH از نظر معنایی به دود کم و بدون هالوژن بود کابل اعلام حریق اشاره مستقیم دارند.
گاهی تولید کنندگان از یک لایه محافظت کننده تقویتی در ساختار یک سیم یا کابل اعلام حریق استفاده می نمایند که بکارگیری از این لایه ها سبب می شود مقاومت کابل در برابر حرارت و پایداری آن در طول زمان افزایش یابد. یکی از پرکاربردترین لایه های محافظت کننده تقویتی در ساختار کابل های اعلام حریق بکارگیری از “نخ ابریشم نسوز” است که از الیاف شیشه یا سرامیکی تولید می شود. برخلاف نام آن، این نخ از ابریشم طبیعی تهیه نمی شود بلکه به دلیل شباهت ظاهری و نرمی آن به ابریشم، این نام را به خود گرفته است. این نخ ها معمولاً می توانند دماهای تا حدود 1000 درجه سانتی گراد را تحمل کنند، برخی از انواع آن حتی تا 1200 درجه سانتی گراد نیز مقاوم هستند. کابل متصل به اتو بخار موجود در منازل معمولاً دارای یک لایه نخ ابریشمی نسوز می باشد.
ویژگی های کابل اعلام حریق شامل مواردی است که آن را در مقایسه با سایر کابل های موجود در بازار متمایز می سازد. این کابل ها دارای ویژگی هایی همچون مقاومت در برابر حرارت (Fire Resistant)، خاصیت خود خاموش کنندگی (Fire Retardant)، عدم انتشار شعله و جلوگیری از تولید گازهای سمی است. یک کابل اعلام حریق استاندارد معمولاً از تمامی ویژگی های ذکر شده برخوردار است که در هنگام خرید آن می بایست حتماً به آن ها توجه نمایید.
کابل های اعلام حریق به دلیل ماهیت مصرفی آن ها معمولاً دارای ویژگی هایی همچون خواص خود خاموش کنندگی، مقاومت در برابر حرارت، عدم انتشار شعله، عدم تولید گاز سمی هالوژنی و مداومت فعالیت در هنگام حریق هستند.
برخی از مهم ترین ویژگی های کابل اعلام حریق به شرح زیر است:
• مقاومت در برابر حرارت: کابل اعلام حریق باید از مواد نسوز و غیر دودزا ساخته شده باشد تا در برابر حرارت و شعله های آتش ذوب نشود و گازهای سمی منتشر نکند، برخی از این نوع کابل برق ها تا دمای 900 درجه سانتیگراد نیز مقاوم هستند.
• خاصیت خودخاموش شوندگی: کابل مقاوم در برابر حریق در صورت آتش سوزی، به خودی خود خاموش می شود و از گسترش آتش جلوگیری می کند.
• عدم انتشار شعله: این نوع از کابل ها در هنگام آتش سوزی شعله ور نمی شوند و به شعله ور شدن سایر مواد اطرافشان کمک نمی کنند.
• عدم تولید گازهای سمی (هالوژن فری): کابل اعلام حریق در هنگام آتش سوزی، گازهای سمی مانند هالوژن ها را منتشر نمی کند از این رو به آن، کابل هالوژن فری LSZH نیز گفته می شود.
• جریان برقرار در هنگام حریق: کابل های اعلام حریق، حتی در هنگام آتش سوزی نیز قادر به انتقال سیگنال و جریان برق هستند و نقش حیاتی در اطفاء حریق و تخلیه ی امن ساختمان ایفا می کنند.
انواع کابل اعلام حریق در بازار با نام های دیگری همچون کابل نسوز، کابل ضد حریق، کابل هالوژن فری، کابل فایر رزیستنت، کابل سیلیکونی، کابل مقاوم در برابر حرارت و کابل مقاوم در برابر آتش نیز شناخته می شود که صحیح ترین نام برای این دسته از محصولات “کابل اعلام حریق” می باشد. به طور کلی کابل های اعلام حریق از نظر تعداد رشته، متریال و مواد تشکیل دهنده، تجهیز یا عدم تجهیز آن به شیلد، میزان دما و مقدار زمانی که قادر به تحمل دما است به انواع مختلفی تقسیم می شود. این موارد سبب می شود تا ده ها نوع کابل اعلام حریق در بازار موجود باشد که علت این گستردگی در تولید، کاربری ها و نیازهای متنوع مشتریان در استفاده از این دسته از کابل ها است. تمامی کابل ها با ساختارهای متنوع به صورت تک رشته، دو رشته، سه رشته، سه و نیم رشته، چهار و پنج رشته به صورت رایج تولید می شوند که گاهی متناسب با نیاز مصرف کننده، امکان تولید کابل های بیش از 6 رشته نیز به شکل سفارشی وجود دارد.
کابل اعلام حریق در بازار بر اساس تنوع حرارتی، کاربری و پاسخگویی به نیازهای محیط های گوناگون از نظر حرارتی، میزان حفاظت فیزیکی و با ساختار های گوناگونی تولید می شود و انواع مختلفی دارد.
کابل اعلام حریق معمولی که در بازار به آن کابل هالوژن فری یا LSZH نیز گفته می شود، در واقع همان کابل برق های معمولی رایج در بازار است که در صورت قرار گرفتن در معرض آتش و شعله از خود گاز سمی هالوژنی تولید نمی کنند. این کابل ها معمولاً با روکش زرد یا نارنجی تولید می شوند و استفاده از آن ها به جهت حفظ ایمنی و جان افراد در هنگام آتش سوزی در فضاهای بسته یا دارای تهویه نامناسب است. در توضیح ساده تر، در صورتی که جلوگیری از تولید گاز سمی هالوژنه به عنوان یکی از عوامل ایمنی در یک محیط بسته در نظر گرفته شود، از کابل های هالوژن فری به عنوان جایگزین کابل های برق استفاده می شود. میزان مقاومت این کابل ها در برابر حریق شباهت بسیار زیادی به کابل های برق معمولی دارد. کابل هالوژن فری قادر به تحمل دمای حداکثر 90 درجه سانتی گراد می باشد.
کابل اعلام حریق شیلددار هالوژن فری شباهت زیادی به کابل فوق دار دارد با این تفاوت که در ساختار آن از یک سپر محافظتی به عنوان شیلد (بافته شده یا فویل) استفاده شده است. این کابل ها می توانند جریان برق یا سیگنال های تشخیص دهنده یا آشکار ساز را به خوبی منتقل نمایند و در صورت قرار گرفتن در معرض میدان های مغناطیسی و پارازیت، در عملکرد آن ها اختلالی ایجاد نشود. این دسته از کابل ها نیز عملکرد بسیار مشابهی از نظر تحمل دما با کابل های برق معمولی دارند و حداکثر میزان دمایی که از آن پشتیبانی می کنند 90 درجه سانتی گراد می باشد.
کابل ضد حریق (Fire Resistant Cable) به کابل هایی گفته می شود که در ساختار آن ها از متریالی در قسمت عایق، میان عایق و روکش از جنس سیلیکون و نوار میکا هستند که می توانند عملکرد کابل را در صورت مواجهه با حرارت و یا حریق فعال نگه دارند. این کابل ها متناسب با متریالی که در ساختار آن ها بکار گرفته می شود می توانند از 200 تا 1000 درجه سانتی گراد و در یک مدت زمان معین در مجاورت حرارت و آتش جریان برق و سیگنال های الکتریکی را منتقل نمایند بدون آنکه اختلالی در عملکرد آن ها ایجاد شود. کابل ضد حریق که نام دیگر آن کابل مقاوم در برابر حریق است در انواع مختلفی از جمله زره دار و شیلددار تولید می شود.
کابل اعلام حریق زره دار نوعی از کابل های ضد حریق یا اعلام حریق است که در ساختار آن ها از مفتول های فولادی گالوانیزه یا یک نوار فلزی به جهت حفاظت از کابل در برابر فشار های فیزیکی استفاده شده است. این کابل ها می توانند از نوع اعلام حریق با دمای 90 درجه یا ضد حریق با دمای حداکثر 1000 درجه باشند که در زیر روکش اصلی آن ها از یک زره به عنوان یک عامل محافظت کننده فیزیکی استفاده می شود. در هنگام خرید این دسته از کابل ها حتماً در خصوص میزان دمایی که کابل از آن در یک زمان مشخص پشتیبانی می کند اطلاعات لازم را کسب نمایید تا متناسب با نوع نیاز نسبت به خرید آن اقدام نمایید.
کابل های اعلام حریق از نظر کاربرد و محل مصرف به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند که انتخاب کابل نیز متناسب با نوع کاربری آن توسط مصرف کننده انجام می پذیرد. برخی از انواع کاربرد کابل اعلام حریق شامل سیستم های اعلام حریق معمولی و اطفاء حریق اتوماتیک، سیم کشی برق اضطراری، سیستم های امنیتی و حفاظتی، صنایع نفت و گاز و ساختمان های تجاری و مسکونی، مراکز انتقال داده و سرور ها و همچنین مراکز درمانی و بیمارستانی می باشد. در قسمت زیر اهمیت استفاده از کابل اعلام حریق و کاربرد آن ها به تفکیک شرح داده شده است:
9 کاربرد و علت اصلی استفاده از کابل اعلام حریق در محیط های مختلف را بشناسید:
استانداردهای کابل های اعلام حریق تضمین می کنند که این کابل ها در شرایط بحرانی عملکرد ایمنی و قابل اعتمادی دارند. به منظور اطمینان از عملکرد بهینه و ایمنی کابل اعلام حریق در شرایط بحرانی، استانداردهای مختلفی در کشورهای توسعه یافته نظیر بریتانا، آلمان و ایالات متحده آمریکا تدوین شده اند. این استانداردها به ویژگی های فنی، مقاومت در برابر حرارت، انتشار شعله و تولید گازهای سمی توجه به خصوصی دارند. در ادامه به بررسی برخی از مهم ترین استانداردهای کابل های اعلام حریق می پردازیم.
استانداردهای کابل اعلام حریق عملکرد آن را در صورت قرار گرفتن در محیط های مختلف از نظر فنی، فیزیکی، حرارتی و ده ها عامل مورد نیاز مورد بررسی قرار می دهد و عملکرد آن را در صورت پشت سر گذاشتن آزمون های متعدد تضمین می نماید.
این استاندارد بریتانیایی به کابل های چند هسته ای انعطاف پذیر که برای سیستم های اعلام حریق و تجهیزات اضطراری استفاده می شوند، می پردازد. کابل هایی که مطابق با این استاندارد تولید می شوند، باید در برابر آتش، شوک مکانیکی و آب مقاوم باشند. همچنین، این کابل ها نباید در هنگام سوختن گازهای سمی و خورنده تولید کنند.
استاندارد بین المللی IEC 60331 مربوط به تست های مقاومت در برابر آتش برای کابل برق و کابل فیبر نوری است. این استاندارد تضمین می کند که کابل ها در دماهای بالا (معمولاً تا 950 درجه سانتی گراد) برای مدت زمان مشخصی (معمولاً 90 دقیقه) عملکرد خود را حفظ کنند. کابل هایی که مطابق با این استاندارد هستند، برای استفاده در سیستم های حیاتی و اضطراری مناسب می باشند.
این استاندارد مربوط به تست های انتشار شعله برای کابل ها است. IEC 60332 تضمین می کند که کابل ها در هنگام آتش سوزی، شعله را به سایر نقاط منتقل نمی کنند و به مهار آتش در محدوده ای کوچک کمک می کنند. این استاندارد برای کابل هایی که در محیط های با خطر آتش سوزی بالا نصب می شوند، بسیار مهم است.
استاندارد IEC 60754 به طور مستقیم به کابل های اعلام حریق اختصاص ندارد، بلکه به آزمون های تعیین میزان گازهای اسیدی آزاد شده در هنگام سوختن مواد عایقی کابل های الکتریکی می پردازد. با این حال، این استاندارد برای کابل های اعلام حریق بسیار مهم است زیرا ایمنی در برابر آتش سوزی و کاهش تولید گازهای سمی از جمله نگرانی های اصلی در این نوع کابل ها هستند.
استاندارد اروپایی EN 50200 به تست های مقاومت در برابر آتش برای کابل های قدرت و کنترل می پردازد. این استاندارد شامل تست هایی است که کابل ها را در شرایط شبیه سازی شده آتش سوزی، شوک مکانیکی و اسپری آب قرار می دهد. کابل هایی که مطابق با این استاندارد هستند، باید در تمامی این شرایط عملکرد خود را حفظ کنند.
این استاندارد آمریکایی مربوط به تست های مقاومت در برابر آتش برای سیستم های برق و کابل های فیبر نوری است. کابل هایی که مطابق با UL 2196 تولید می شوند، باید در دماهای بالا و تحت شرایط آتش سوزی شدید عملکرد خود را حفظ کنند. این استاندارد به طور خاص برای بازار آمریکا و کانادا معتبر است.
در هنگام خرید کابل اعلام حریق نکات بسیار مهمی وجود دارد که باید حتماً به آن ها توجه نمایید. پیشنهاد می کنیم قبل از خرید این محصولات حتماً هشت نکته زیر را تا انتها مطالعه نمایید.
8 نکته که باید در هنگام خرید کابل اعلام حریق به آن توجه نمایید:
کابل شبکه مسی به عنوان یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم ها و شبکه های کامپیوتری و ساختار یافته مورد استفاده قرار می گیرد. اما این کابل شگفت انگیز کاربردهای فراوان دیگری دارد که دانستن آن ها خالی از لطف نیست و گاهی ویژگی های در آن دیده می…
کلید و پریز مخصوص اتاق تمیز که به آن کلید و پریز آزمایشگاهی نیز گفته می شود، گروهی از تجهیزات برقی است که به دلیل برخورداری از برخی ویژگی های منحصر به فرد، قابلیت نصب در کلین روم را دارند. کلین روم یا اتاق تمیز (به انگلیسی: Clean Room) محیط…
تست فلوک کابل شبکه یکی از رایج ترین روش هایی است که با استفاده از دستگاهی به نام کیبل آنالایزر از سری محصولات شرکت آمریکایی فلوک نتورکز (Fluke Networks) انجام می پذیرد. این دستگاه می تواند پارامترهای مختلف کابل شبکه را از نظر پهنای باند، صحت و بررسی اتصال سیم…