سیم ارت را به کجا وصل کنیم؟

بسیاری از تجهیزات برقی استاندارد نظیر ماشین لباسشویی، ظرفشویی، یخچال فریزر، هیترها، کولرهای آبی و گازی و… مجهز به مداری مجزا به نام ارت (Earth) هستند که در نظر گرفتن این ویژگی توسط تولید کنندگان بر روی محصولات سبب افزایش ایمنی محیط و افراد می گردد. علت وجود مدار ارت در تجهیزات برقی، جلوگیری از برق گرفتگی افراد در هنگام تماس با وسایل برقی فلزی است. در واقع به دلایل گوناگون نظیر خرابی، فرسودگی برد یا سیم کشی، فشار یا ضربه ممکن است جریان فاز یک وسیله برقی به بدنه دستگاه متصل شود که در صورت لمس آن توسط انسان منجر به برق گرفتگی و حتی فوت شخص می شود. خوب است بدانید سالانه 500 الی 800 نفر در ایران جان خود را بر اثر حوادث برق گرفتگی از دست می دهند که بخشی از این آمار به دلیل عدم اتصال سیم ارت استاندارد به کولرهای آبی یا سایر تجهیزات برقی و یا عدم آگاهی افراد از عملکرد سیستم ارتینگ می باشد. در این مقاله سعی داریم صفر تا صد تمامی مواردی که به جهت اتصال سیم ارت به تجهیزات گوناگون نیاز دارید را به صورت یکپارچه گردآوری کنیم. با توجه به اهمیت و گستردگی موضوع خواهشمندیم سوالات خود را از طریق کامنت ها با نویسنده در میان بگذارید.

سیم ارت چیست؟

سیم ارت (Earth Wire) یا سیم زمین، یکی از مهم ترین اجزای سیستم ایمنی برق در ساختمان ها و تجهیزات الکتریکی است که وظیفه آن حفاظت از جان انسان ها و سالم نگه داشتن وسایل برقی در برابر خطرات ناشی از نشتی جریان یا اتصال بدنه است. این سیم معمولاً با رنگ سبز با خط زرد یا زرد با خط سبز مشخص می شود و به گونه ای طراحی شده که در صورت بروز خطای الکتریکی، جریان برق ناخواسته را از بدنه فلزی وسایل به زمین منتقل کند. زمین به دلیل دارا بودن مقاومت بسیار کم و توانایی بالا در جذب جریان، بهترین مسیر برای تخلیه بارهای الکتریکی است. زمانی که بدنه دستگاهی مانند ماشین لباسشویی یا یخچال به طور اتفاقی برق دار شود، اگر سیستم ارت به درستی طراحی شده باشد، جریان خطا بلافاصله به زمین منتقل می شود و مانع از عبور آن از بدن انسان می شود. استفاده از سیم ارت در بسیاری از استانداردهای ملی و بین المللی مانند IEC و ISIRI الزامی است و نبود آن می تواند منجر به برق گرفتگی، آتش سوزی یا سوختن تجهیزات شود. بنابراین، سیم ارت نقشی حیاتی در ایجاد یک سیستم برق ایمن و استاندارد دارد و نصب آن باید با دقت و بر اساس اصول مهندسی انجام شود.

سیم ارت یا سیم اتصال به زمین، بسته به نوع کاربرد و محل نصب، در دو مدل مختلف عرضه می شود:

• سیم ارت روکش دار
• سیم ارت بدون روکش

وظیفه سیم ارت چیست؟

وظیفه سیم ارت انتقال جریان های الکتریکی نشتی و کنترل نشده از بدنه یا قسمت های فلزی وسایل برقی به زمین است تا در صورت لمس این تجهیزات توسط افراد دچار برق گرفتگی نشوند. این سیم که مطابق با استاندارد دارای رنگ زرد با خط سبز یا سبز با خط زرد می باشد، به صورت پیشفرض به قسمت های فلزی تجهیزات برقی توسط شرکت های تولید کننده لوازم خانگی یا صنعتی نظیر ماشین لباسشویی، اجاق گاز، ماکروویو، ماشین ظرفشویی و هر نوع وسیله برقی دیگر اعم از صنعتی و غیر صنعتی متصل می شود و پس از آن به صورت مستقیم به دو شاخه یا چند شاخه وسیله برقی وصل می شود که پس از اتصال دو شاخه به پریز، ارتباط سیم ارت با سیستم ارتینگ موجود در محل برقرار شود. یکی از نکاتی که باید به آن توجه فرمایید اطمینان از عملکرد صحیح سیستم ارتینگ ساختمان است که در صورتی که این سیستم به درستی قادر به انتقال جریان ها به زمین نباشد عملاً اتصال تجهیزات برقی به ارت بیهوده است.

سیم ارت ساختمان به کجا وصل می شود؟

در ساختمان های استاندارد خصوصاً ساختمان هایی که در دو دهه اخیر در ایران ساخته می شوند حفر چاه ارت به عنوان یکی از الزامات جهت دریافت پایان کار ساختمان می باشد. عملکرد سیستم ارت به این صورت است که پس از پایان کار ساختمان و قبل از نصب سنگ و سرامیک (معمولاً در پارکینگ یا پایین ترین نقطه ساختمان) چاه یا چاه هایی حفر می شود که در داخل آن از قطعه ای به نام صفحه ارت مسی استفاده می شود. در اطراف این صفحه از خاک و موادی به نام بنتونیت و مواد کاهنده مقاومت خاک استفاده می شود تا ارتباط صفحه ارت مسی به دلیل خواص نگهدارنده رطوبت و کاهنده مقاومت اهمی توسط بنتونیت با زمین افزایش یابد و بتواند جریان های الکتریکی هدایت شده را به صورت مطلوب به زمین منتقل نماید. بر روی صفحه ارت مسی یک سیم لخت بدون روکش مسی به وسیله جوش کدول یا نقره متصل می شود. پس از آن سیم بدون روکش به یک شینه یا جعبه تقسیم متصل می شود و سپس سیم مرکزی ارت پریزهای برق یک ساختمان به این شینه متصل می شود. تکنسین ارت پس از اطمینان از عملکرد صحیح چاه ارت و اندازه گیری اهم آن دستور پایان کار چاه را صادر می نماید.

اتصال سیم ارت به لوله آب

روش ها و نحوه اتصال سیم ارت به لوله آب یکی از عبارات پرجستوجو در فضای مجازی است. اما آیا اتصال سیم ارت به لوله آب و تجهیزات فلزی متصل به زمین مجاز است؟ یکی از اشتباهات رایج و خطرناک بسیاری از افراد اتصال سیم ارت تجهیزات برقی به لوله های آب فلزی با این تصور که می توانند جریان های کنترل نشده را به زمین منتقل نمایند. لوله های آب فلزی در ساختمان ها معمولاً در تماس مستقیم با افراد هستند (مانند شیرآلات و دوش) که اگر جریان برق به این لوله ها منتقل شود، احتمال وقوع برق گرفتگی برای افرادی که در تماس با آب هستند بسیار زیاد است. همچنین اتصال سیم ارت به لوله های فلزی می تواند به دلیل واکنش الکتروشیمیایی باعث خوردگی و زنگ زدگی لوله ها شود. این مسئله علاوه بر کاهش عمر مفید لوله ها، ممکن است باعث نشت آب و خسارات جدی به ساختمان شود. علاوه بر آن در بسیاری از ساختمان های جدید، از لوله های پلاستیکی PVC یا PEX استفاده می شود که جریان برق را انتقال نمی دهند. در این موارد، اتصال سیم ارت به لوله های آب کاملاً بی اثر است. بنابراین بر اساس استاندارد بین المللی IEC و ISIRI ایران، سیم ارت می بایست تنها به یک سیستم ارتینگ استاندارد متصل شود.

علت استفاده از سیم ارت

وقتی صاعقه به زمین برخورد می کند، شاهد یکی از شگفت انگیزترین پدیده های طبیعی هستیم که در آن جریان های الکتریکی با ولتاژ بسیار بالا، به سرعت مسیر خود را به زمین پیدا می کنند. این پدیده به خوبی نشان می دهد که جریان الکتریکی همواره میل دارد از مسیرهایی که کمترین مقاومت را دارند، به زمین منتقل شود. همین اصل در برق کشی ساختمان ها و تجهیزات برقی نیز کاربرد دارد. جریان الکتریکی به طور طبیعی به دنبال مسیری با کمترین مقاومت است. زمین به دلیل وسعت بسیار زیاد و توانایی جذب جریان، به عنوان نقطه مرجع یا مقصد جریان های الکتریکی شناخته می شود. به همین دلیل، در سیستم های برقی از سیم ارت استفاده می شود تا در صورت بروز خطا یا نشت جریان، برق به جای عبور از بدن انسان از طریق این سیم به زمین منتقل شود و از خطرات احتمالی جلوگیری شود.